35 The Pineapple

Hanes

Gellir gweld yr adeilad cyntaf y gwyddys amdano ar y safle hwn ar fap degwm 1840, mewn cysylltiad â ‘buarth’ a oedd yn cael ei ‘feddiannu’ gan Morgan Thomas ac a oedd yn perthyn i’r ‘Tŷ Mawr’ (i’r gogledd).

Ceir y cofnod cynharaf am Dafarn y Pineapple mewn papur newydd dyddiedig 21 Awst 1869 (eiddo Isaac Thomas) ac ar 31 Awst 1880 mae’r eiddo ar werth:

“TAFARNDY AC EIDDO,

O’r enw Tafarn y Pine Apple, wedi’i lleoli yn Iard Llandaf, ger Caerdydd, ym meddiant Mr John Edney, fel tenant blynyddol, ar rent o £30 y flwyddyn. Mae’r eiddo’n cynnwys y Tafarndy, gyda lle seler ardderchog, Ale Fowlio dda, Bwthyn, Stabl a Thylciau Moch. Mae yna hefyd ffwrn bobi dda a ffynnon ddŵr ysblennydd ar y safle.

Mae’r eiddo yn cael ei gadw o dan brydles, dyddiedig 2^ail ddiwrnod Hydref 1852, a wnaed rhwng Syr John Romilly Knight ac un arall o’r naill ran, a Jabez Thomas o’r rhan arall, ar rent blynyddol isel o £4 11s 8d.”

(South Wales Daily News)

Mae gan yr adeilad fel y’i gwelir heddiw olwg nodweddiadol o ddiwedd y 19eg ganrif ac felly mae map cyntaf yr AO o 1886 (a arolygwyd rhwng 1875 a 1881) yn dangos yr hyn y mae’n rhaid mai’r adeilad presennol ydyw (yn ôl pob tebyg), wedi’i osod ar safle’r hen un, i ffin ogleddol ei glostir gardd mawr (erbyn hyn). Mae’n wynebu’r ffordd, gydag adain berpendicwlar hir i’r de, gan ymestyn i’r de-orllewin (efallai ale fowlio a stablau). Mae’r ‘ffynnon ysblennydd’ hefyd wedi’i nodi’n glir i’r ffin ogleddol, gydag adeiladau allan bach i’r de-orllewin (efallai twlc mochyn a ffwrn/popty ymhellach i ffwrdd).

Er y bu gwaith adeiladu ar ran o’r cwrtil rhwng 1915 a 1942 i’r de, mae ffurf gynllun sylfaenol yr adeilad yn parhau tan o leiaf map 1952 yr AO, ac erbyn hynny mae’r adain gefn hir yn ymestyn yr holl ffordd i gefn y safle. Ychwanegwyd ale fowlio ym 1954.

Disgrifiad

Mae prif adain ddeulawr yr adeilad yn wynebu’r gogledd-ddwyrain, i Heol yr Orsaf. Mae adain berpendicwlar ychwanegol i’r cefn, gydag estyniadau eraill, gyda phob un yn ddeulawr â thoeau talcen llechi ar oleddf. Mae adain unllawr berpendicwlar arall i’r cefn gyda thalcen parapet a chorn simnai. Mae rhagor o gyrn simneiau brics coch tal, corbelog i’r adenydd cefn.

Mae gan y wedd flaen gymesur ddyluniad wedi’i ysbrydoli gan y mudiad Celfyddyd a Chrefft, â golwg o ddiwedd y 19eg ganrif. Mae’r llawr gwaelod yn cynnwys brics ‘coch gwasgedig’ gyda manylion carreg ar y siliau a ffenestr sgwâr y bae canolog (gyda manylion wedi’u mowldio). Ffenestri dalennog pren 4-dros-1 gwreiddiol, gyda ffenestri dalennog 1-dros-1 gerllaw. Mae ffenestri linter pren aml-gwarel gwreiddiol uwchben y drysau gyda drysau pren modern wedi’u mewnosod islaw. Uwchben y bae, mae to un-goleddf corbelog â bracedi pren yn ymestyn ar hyd yr adeilad cyfan.

Mae gan y llawr cyntaf â rendrad plastr garw ddau dalcen, gyda ffenestri dalennog pâr 4-dros-1 gwreiddiol islaw. Pâr o ffenestri adeiniog pren i’r canol.

Rheswm

Tafarn o’r 19eg ganrif wedi’i gyfansoddi’n dda gyda’r tu allan mewn cyflwr cyflawn gan ddangos dylanwad y mudiad Celfyddyd a Chrefft. Gwerth Esthetig a Hanesyddol. Mae tua 150 mlynedd o wasanaeth yn rhoi Gwerth Cymunedol sylweddol i’r adeilad.

Cyfeirnodau

Archifau Morgannwg

BC/S/1/44331

Ale fowlio dan orchudd, Tafarn y Pineapple, Gogledd Llandaf

1954 – Pensaer: G R H Rogers – Datblygwr: W. M. Hancock & Co Ltd.

2 gynllun a gweddluniau

DCONC/6/107

Tafarn y Pineapple, Gogledd Llandaf

1950

Cynlluniau Posib

Delweddau ychwanego

1875 i 1881, cyhoeddwyd 1886. Dalen Morgannwg XLIII