27 The Mackintosh

Hanes

Ym 1880 priododd Harriet Richards, yr oedd ei theulu’n berchen ar Plasnewydd (Clwb Chwaraeon a Chymdeithasol Mackintosh erbyn hyn) a llawer o’r tir cyfagos, ag Alfred Mackintosh, pennaeth y tylwyth Mackintosh, a oedd â mwy fyth o dir yn yr Alban. Pan werthwyd y tir yng Nghaerdydd i’w ddatblygu, enwyd llawer o strydoedd ar eu hôl, yn ogystal â Gwesty Mackintosh, a sefydlwyd ym 1881.¹

Roedd y gwesty’n gorfod dygymod â rhai digwyddiadau anodd yn ei flynyddoedd cynnar.  Ym 1883 cyhuddwyd Thomas Coles o dorri a chlwyfo Richard Hughes trwy daflu jwg o gwrw ato.  Ym 1901 cafodd gwladolyn o Ffrainc, Frederick Bidois, oedd yn byw yn Teras Cathays, ei gyhuddo o ymosod ar y tafarnwr Robert Bucknill, a gwrthod gadael y safle. Dyma’r pumed tro i’r diffynnydd gael ei gyhuddo.  Ym 1894 mae’r papurau yn cofnodi pwynt diddorol mewn hanes: Mewn cyfarfod o Gangen Caerdydd o Gymdeithas Dyngarol Merthyr, a gynhaliwyd yng Ngwesty Mackintosh, cafodd y penderfyniad canlynol ei basio’n unfrydol: Rhoi pleidlais ddiffuant o ddiolch i’r Arglwydd Bute, am ei gymwynas wrth dalu’r diffygion a achoswyd gan fethiant Banc Cynilo Caerdydd. (Roedd yr Arglwydd Bute wedi bod yn Llywydd Banc Cynilo Caerdydd pan fethodd ym 1886 oherwydd bod y cyfarwyddwyr wedi twyllo symiau mawr o arian).

Roedd y gwesty’n eiddo i fragdy William Hancock ym 1895 a gwnaed addasiadau ac ychwanegiadau yn yr un flwyddyn. Tua diwedd yr 20fed ganrif, roedd yn rhan o gadwyn Sizzling Pub a’r Stonegate Group. Mae’r Mackintosh bellach yn hysbysebu ei hun fel tafarn leol sy’n croesawu myfyrwyr yng nghanol Cathays, gan weini bwyd a chynnig byrddau pŵl a gardd gwrw fawr.²

 

¹ Gweler y toriad o’r South Wales Daily News.

² https://roathlocalhistorysociety.org/local-history/pubs/

Disgrifiad

Mae’r adeilad mewn lleoliad amlwg ar gornel Richard Street a Mundy Place. Mae’r adain ddeheuol sy’n wynebu Mundy Place wedi’i hadeiladu o frics llwydfelyn gyda chwrs plinth carreg Pennant isel a thriniaethau carreg (?) paentiedig addurnol drwyddi draw.

Mae’r brif fynedfa ar y gornel ffasedog, gyda llin-gwrs mowldin wy a dart cain ac esgytsiwn uwchben y drws. Uwchben, mae corbel garreg fawr yn cynnal y gornel ffasedog ar y llawr cyntaf sydd, yn ei dro, â chorbel â mowldin pigfain anferth yn cynnal y gornel â tho talcen slip ymwthiol gyda bargodion pren wedi’u mowldio.

Mae ffenestri’r llawr gwaelod yn ffenestri adeiniog pren, gydag uPVC ar y llawr cyntaf (yn disodli’r ffenestri dalennog ar ôl y flwyddyn 2000).

Mae adain hir yn troi i fyny Richard Street, wedi’i gosod ymhell yn ôl o’r ffordd, gyda golwg teras o dai wedi’i addasu arni. Wedi’i ffurfio mewn carreg Pennant llanw gyda thriniaethau carreg i giliau’r ffenestri. Mae mannau lle mae mewnlenwad rwbel ar hap yn dangos newidiadau dros amser nad ydynt yn cael eu deall yn dda ar hyn o bryd.

Rheswm

Tafarn wedi’i haddurno’n gyfoethog mewn lleoliad amlwg â ffurf bensaernïol ddiddorol. Gwerth Esthetig a Hanesyddol. Mae tua 140 mlynedd o wasanaeth yn rhoi Gwerth Cymunedol sylweddol i’r adeilad.

Cyfeirnodau

Archifau Morgannwg

 

BC/S/1/4656

Newidiadau i’r Gwesty, Gwesty Mackintosh, Mundy Place

1884 – Pensaer: Anhysbys – Datblygwr: R Bucknell

1 cynllun, dim gweddluniau

BC/S/1/10987

Newidiadau ac Ychwanegiadau i’r Gwesty, Gwesty Mackintosh, Mundy Place

1895 – Pensaer: G Thomas – Datblygwr: W Hancock & Co Ltd.

2 gynllun, dim gweddluniau

BC/S/1/34525

Toiled i fenywod, Gwesty Mackintosh, Mundy Place

1943 – Pensaer: G R H Rogers – Datblygwr: W Hancock & Co Ltd

1 cynllun, dim gweddluniau

BC/S/1/37763

Arwydd, Gwesty Mackintosh, Mundy Place

1948 – Pensaer: G R H Rogers – Datblygwr: W Hancock & Co Ltd

1 cynllun, dim gweddluniau

DCONC/6/78

1943 – Gwesty Mackintosh

Cynlluniau Posib

Delweddau ychwanego

Postiwyd ar Mawrth 6, 2024.